ΑΡΧΑΙΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

«Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή»

Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Θεμιστοκλής 12.2-6 (διασκευή)

Μετάφραση

Αλλά όταν ο στόλος των εχθρών, πλησιάζοντας την Αττική από την πλευρά του Φαλήρου, απέκλεισε τις γύρω παραλίες, οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι σκέφτονταν πάλι να αποπλεύσουν προς τον Ισθμό της Κορίνθου. Ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση, ο Θεμιστοκλής σκεφτόταν και κατάστρωνε το σχέδιό του το σχετικό με τον Σίκιννο. Ο Σίκιννος ήταν Πέρσης στην καταγωγή, αιχμάλωτος, φιλικός στο Θεμιστοκλή και παιδαγωγός των παιδιών του. Αυτόν λοιπόν στέλνει κρυφά στον Ξέρξη, αφού τον προέτρεψε να του πει ότι ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγός των Αθηναίων, παίρνοντας το μέρος του βασιλιά, του στέλνει πρώτος την πληροφορία ότι οι Έλληνες προσπαθούν να ξεφύγουν και τον συμβουλεύει να τους επιτεθεί, ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό και να εξοντώσει τη ναυτική τους δύναμη. Ο Ξέρξης, επειδή δέχθηκε αυτά, πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση, ευχαριστήθηκε και αμέσως έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων να περικυκλώσουν τα νησιά, αφού αποπλεύσουν αμέσως με 200 πλοία, για να μην τους ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς.

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Οι Πέρσες και οι Πελοποννήσιοι.

2. Ο Θεμιστοκλής και ο Σίκιννος.

3. Το μήνυμα του Θεμιστοκλή στον Ξέρξη.

4. Η αντίδραση και η εντολή του Ξέρξη.

 

ΕΝΟΤΗΤΑ 3

«Το χρέος του ιστορικού»

Πολύβιος, Ιστορίαι 1.14.4-7

  

Μετάφραση

Στην καθημερινή του ζωή ίσως δε θα μπορούσε κανείς να αποβάλλει αυτού του είδους την εύνοια (προς γνωστούς – φίλους), γιατί πρέπει ο χρηστός άνδρας να αγαπά τους φίλους και την πατρίδα του και να μισεί τους ίδιους εχθρούς που μισούν οι φίλοι του και να αγαπά τους φίλους τους. Όταν όμως επωμίζεται κανείς τον χαρακτήρα του ιστορικού, πρέπει να τα ξεχάσει όλα αυτά και πολλές φορές να επαινεί και να τιμά με τους μεγαλύτερους επαίνους τους εχθρούς του, όταν οι πράξεις τους το απαιτούν αυτό και πολλές φορές να ελέγχει και να κατηγορεί κατά τρόπο ντροπιαστικό τους στενούς συγγενείς του, όταν τα σφάλματα στις πράξεις τους υποδεικνύουν αυτό. Γιατί όπως ακριβώς όταν ένας ζωντανός οργανισμός χάσει τα μάτια του, αχρηστεύεται ολόκληρος, έτσι, αν λείψει η αλήθεια από την ιστορία, ό,τι απομένει από αυτή καταντά ανώφελο διήγημα.

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Οι υποχρεώσεις του χρηστού πολίτη σε φίλους, πατρίδα, εχθρούς.

2. Το χρέος του ιστορικού: αμεροληψία στην εξιστόρηση γεγονότων, έπαινος προς τους εχθρούς όταν το αξίζουν, επίκριση προς τους συγγενείς όταν σφάλλουν.

3. Ανώφελο διήγημα η ιστορία χωρίς την αλήθεια (παρομοίωση με τυφλό ζώο).

ΕΝΟΤΗΤΑ 4

“Οι Σεληνίτες»

Λουκιανός, Αληθής Ιστορία 1.23-26 (διασκευή)

Μετάφραση

Όμορφος στους Σεληνίτες θεωρείται όποιος τυχόν είναι φαλακρός. Και μάλιστα αφήνουν να φυτρώσουν και τα γένια τους που φτάνουν λίγο πάνω από τα γόνατά τους. Και δεν έχουν νύχια στα πόδια τους, αλλά όλοι τους είναι μονοδάκτυλοι. Και όταν κοπιάζουν ή γυμνάζονται, ιδρώνουν παράγοντας γάλα σ’ όλο τους το σώμα, με αποτέλεσμα να πήζουν από αυτό και τυριά. Τα μάτια τους πάλι μπορούν να αφαιρεθούν και πολλοί, αν χάσουν τα δικά τους, βλέπουν χρησιμοποιώντας αυτά που παίρνουν από άλλους. Μερικοί μάλιστα, οι πλούσιοι, έχουν και πολλά αποθηκευμένα. Ένας καθρέπτης πολύ μεγάλος βρίσκεται πάνω από ένα πηγάδι όχι πολύ βαθύ. Αν λοιπόν κατέβει κάποιος στο πηγάδι, ακούει όλα όσα λέγονται στη γη κι αν κοιτάξει προσεκτικά στον καθρέπτη, βλέπει όλες τις πόλεις και όλα τα έθνη. Τότε εγώ είδα και τους συγγενείς και όλη την πατρίδα, αν όμως κι εκείνοι με έβλεπαν, δεν μπορώ καθόλου να το πω. Και όποιος δεν πιστεύει ότι έτσι έχουν αυτά, αν κάποτε φτάσει και αυτός ο ίδιος εκεί, θα καταλάβει ότι λέω την αλήθεια.

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Η εξωτερική εμφάνιση των Σεληνιτών.

2. Οι δραστηριότητές τους και η ιδιαιτερότητα των ματιών τους.

3. Η λειτουργία του κατόπτρου και του φρέατος.

4. Η ειρωνεία του συγγραφέα.

ΕΝΟΤΗΤΑ 5

«Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών»

Ιωάννης Χρυσόστομος, Εις το ρητόν του προφήτου Δαυίδ PG 55, 517-518 (διασκευή)

Μετάφραση

Αγαπητοί μου, να μη γινόμαστε αγριότεροι από τα ζώα. Σ’ εκείνα τα πάντα είναι κοινά και κανένα δεν έχει περισσότερα από τα άλλα. Εσύ όμως, αν και είσαι άνθρωπος, γίνεσαι σκληρότερος από το θηρίο, κλείνοντας ερμητικά σε ένα σπίτι όσα τρόφιμα θα αρκούσαν για να θρέψουν αμέτρητους φτωχούς. Και βέβαια δεν είναι μόνο η φύση μας κοινή, αλλά και άλλα πολλά. Κοινός είναι ο ουρανός και ο ήλιος και η σελήνη και οι αστέρες και ο αέρας και η θάλασσα και η γη και η ζωή και ο θάνατος και τα γηρατειά και η αρρώστια και η υγεία και η ανάγκη για τροφή και ενδυμασία. Πώς λοιπόν δεν είναι παράλογο αυτοί που μοιράζονται μεταξύ τους τόσα πολλά να είναι τόσο πλεονέκτες στα χρήματα και να μην τηρούν την ίδια ισονομία; Γιατί ο θάνατος μας απομακρύνει από την απόλαυση και μας οδηγεί στη λογοδοσία. Για να μη γίνει λοιπόν αυτό, ας χρησιμοποιήσουμε πολλή ελεημοσύνη. Γιατί αυτή είναι η βασίλισσα των αρετών, που θα μας απαλλάξει από την τιμωρία. Τα περισσευούμενα λοιπόν ας τα κάνουμε χρήσιμα, αφού παραμερίσουμε τον πολύ πλούτο κι έτσι την ημέρα της Κρίσεως, ακόμη κι αν έχουμε διαπράξει μύρια παραπτώματα, ο Θεός θα μας συγχωρήσει.

 

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Η συμπεριφορά των άλογων όντων και του ανθρώπου.

2. Τα κοινά στοιχεία για τους ανθρώπους.

3. Η πλεονεξία και η φιλοχρηματία ως αιτία της διαφοροποίησής τους.

4. Η ώρα του θανάτου και της κρίσης.

5. Η αξία της σωτήριας ελεημοσύνης.

ΕΝΟΤΗΤΑ 6

«Η ευθύνη για την παιδεία των νέων»

Ξενοφών, Απολογία Σωκράτους 19-21 (διασκευή)

Μετάφραση

ΣΩ. Αλλά όμως εσύ Μέλητε υποστηρίζεις ότι εγώ διαφθείρω τους νέους ασχολούμενος με τέτοια; Και όμως ξέρουμε καλά βέβαια ποιοι διαφθείρουν τους νέους. Και συ πες μου αν γνωρίζεις ότι κάποιος έχει γίνει εξαιτίας μου είτε ανόσιος από ευσεβής, είτε αλαζόνας από συνετός.

ΜΕ. Αλλά ναι, μα το Δία, ξέρω εκείνους που εσύ έχεις πείσει να υπακούουν περισσότερο σε σένα παρά στους γονείς τους.

ΣΩ. Το ομολογώ, όσον αφορά τουλάχιστον την παιδεία. Γιατί γνωρίζουν ότι γι’ αυτό νοιάζομαι. Σχετικά πάλι με την υγεία οι άνθρωποι υπακούουν περισσότερο στους γιατρούς παρά στους γονείς τους. Και στις συνελεύσεις του λαού βέβαια όλοι ασφαλώς οι Αθηναίοι υπακούουν περισσότερο σε αυτούς που λένε τα πιο φρόνιμα λόγια παρά στους συγγενείς τους. Εξάλλου, δεν εκλέγετε για στρατηγούς όποιους ενδεχομένως θεωρείτε ότι είναι πολύ συνετοί όσον αφορά τα πολεμικά ζητήματα; Σου φαίνεται λοιπόν ότι είναι περίεργο και αυτό, δηλαδή εγώ να αντιμετωπίζω από σένα κατηγορία που επισύρει την ποινή του θανάτου εξαιτίας αυτού του γεγονότος, επειδή δηλαδή θεωρούμαι από κάποιους ότι είμαι καλύτερος σχετικά με το μεγαλύτερο για τους ανθρώπους αγαθό, δηλαδή την παιδεία;

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Η κατηγορία του Μέλητου κατά του Σωκράτη για διαφθορά των νέων. Η απάντηση του Σωκράτη.

2. Η νέα ειδικευμένη κατηγορία του Μέλητου.

3. Η αποδοχή της κατηγορίας από τον Σωκράτη, αλλά μόνο σε θέματα παιδείας.

4. Τα επιχειρήματα του Σωκράτη.

ΕΝΟΤΗΤΑ 7

«Ένας στοργικός ηγέτης»

Ξενοφών, Αγησίλαος 7. 1-3

Μετάφραση

Όλοι μας γνωρίζουμε ότι ο Αγησίλαος, οπού νόμιζε ότι θα ωφελήσει την πατρίδα του κάπως, δεν έπαυε να μοχθεί, δεν απέφευγε τους κινδύνους, δεν λυπόταν τα χρήματα, δεν πρόβαλλε ως δικαιολογία το σώμα, ούτε τα γηρατειά, αλλά θεωρούσε καθήκον καλού βασιλιά αυτό, δηλαδή να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερα καλά στους υπηκόους του. Και ανάμεσα στις πιο μεγάλες ωφέλειές του προς την πατρίδα εγώ συγκαταλέγω και αυτό εδώ, ότι δηλαδή, ενώ ήταν ο πιο ισχυρός στην πόλη, φανερά φρόντιζε να υπακούει πάρα πολύ στους νόμους. Γιατί ποιος θα ήθελε να μην υπακούει όταν έβλεπε το βασιλιά του να πειθαρχεί; Αυτός ακόμα και στους αντιπάλους του μέσα στην πόλη συμπεριφερόταν όπως ο πατέρας στα παιδιά του. Τους κακολογούσε δηλαδή για τα σφάλματά τους, τους τιμούσε όμως κάθε φορά που έκαναν κάτι καλό και τους παραστεκόταν όποτε τους συνέβαινε κάποια συμφορά, γιατί δε θεωρούσε κανένα πολίτη εχθρό, γιατί ήθελε να επαινεί τους πάντες, γιατί νόμιζε κέρδος να διασώζει όλους και γιατί θεωρούσε ζημιά αν χανόταν κάποιος, έστω κι ανάξιος.

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1.   Η φιλοπατρία του Αγησίλαου.

2.   Η υπακοή στους νόμους μέγιστη προσφορά του  στην πατρίδα.

3.   Η ευπείθειά του παράδειγμα προς μίμηση.

4. Η πατρική του συμπεριφορά προς τους αντιπάλους του και το σκεπτικό αυτής της στάσης ζωής.

ΕΝΟΤΗΤΑ 8

«Η γένεση της θρησκείας και της δικαιοσύνης»

Κριτίας, Σίσυφος απ. 19, στ. 1-21

Μετάφραση

Υπήρχε μια εποχή που έλειπε ο νόμος από τη ζωή των ανθρώπων και ήταν γεμάτη θηριωδία και υπηρέτης της δύναμης, τότε που ούτε για τους ενάρετους υπήρχε κανένα βραβείο ούτε πάλι στους κακούς επιβαλλόταν καμία τιμωρία. Έπειτα, έχω την εντύπωση ότι οι άνθρωποι θέσπισαν νόμους τιμωρούς για να κυβερνά η δικαιοσύνη και για να έχει δούλη την αδικία. Και τιμωρούνταν όποιος κάθε φορά αδικούσε. Ύστερα, καθώς οι νόμοι εμπόδιζαν αυτούς να διαπράττουν βίαια φανερές αδικίες, αλλά κρυφά τις έκαναν, τότε νομίζω ότι ένας άνθρωπος πολύ ευφυής και σοφός επινόησε το δέος των θεών για τους θνητούς, για να υπάρχει κάποιος φόβος για τους κακούς, ακόμα και αν κάνουν ή λένε ή σκέφτονται κάτι κακό κρυφά.. Από τότε λοιπόν εισηγήθηκε το θείο, ότι δηλαδή υπάρχει θεός που ζει αιώνια, που ακούει και βλέπει με το νου του, που σκέφτεται και επιτηρεί αυτά και που είναι περιβεβλημένος με τη θεία φύση, ο οποίος θα ακούει καθετί που λέγεται ανάμεσα στους ανθρώπους και που θα μπορεί να δει καθετί που γίνεται.

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Η ζωή των ανθρώπων χωρίς τους νόμους.

2. Ο σκοπός της έννομης τάξης.

3. Τα αποτελέσματα της εφαρμογής του νόμου.

4. Η επινόηση του θείου και της θρησκείας.

5. Τα χαρακτηριστικά του θείου.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9

«Η Καλλιπάτειρα»

Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις 5.6.7-8 (διασκευή)

Μετάφραση

Στο δρόμο για την Ολυμπία υπάρχει απόκρημνο βουνό με υψηλούς βράχους, που ονομάζεται Τυπαίο. Οι Ηλείοι έχουν νόμο να πετούν σ’ αυτό τις γυναίκες, αν συλληφθούν επ’ αυτοφώρω να έχουν έρθει για τους ολυμπιακούς αγώνες ή και να έχουν περάσει ακόμα τον Αλφειό (ποταμό) κατά τις απαγορευμένες γι’ αυτές ημέρες. Ωστόσο, ούτε και λένε ότι πιάστηκε καμιά, παρά μόνο η Καλλιπάτειρα, που από μερικούς ονομάζεται και Φερενίκη. Αυτή, επειδή είχε πεθάνει νωρίτερα ο σύζυγός της, αφού μεταμφιέστηκε πλήρως σε άντρα γυμναστή, έφερε το γιο της στην Ολυμπία για να αγωνιστεί. Και ενώ νικούσε (ο γιος της) ο Πεισίροδος, η Καλλιπάτειρα απογυμνώθηκε, καθώς πηδούσε πάνω από το φράχτη, με τον οποίο έχουν τους γυμναστές περιορισμένους. Όταν αποκαλύφθηκε ότι ήταν γυναίκα, την αφήνουν ατιμώρητη αποδίδοντας σεβασμό στον πατέρα της και στα αδέλφια και στο παιδί της –όλοι αυτοί βέβαια είχαν Ολυμπιακές νίκες-, θέσπισαν όμως νόμο για τους γυμναστές στο εξής να μπαίνουν γυμνοί για την παρακολούθηση των αγώνων.

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Το Τυπαίο όρος στο δρόμο προς την Ολυμπία.

2. Ο αυστηρός νόμος των Ηλείων.

3. Μοναδική παραβάτισσα η Καλλιπάτειρα.

4. Το σχέδιο της Καλλιπάτειρας και η τυχαία απογύμνωσή της.

5. Η απαλλαγή της από την τιμωρία και το σκεπτικό της.

6. Η θέσπιση νέου νόμου για τους γυμναστές.

ΕΝΟΤΗΤΑ 10

«Ένας δύσκολος αντίπαλος»

Λουκιανός, Νεκρικοί Διάλογοι 24.2-3(διασκευή)

Μετάφραση

ΣΩΣ: Όσα έκανα στη ζωή μου, τα έκανα με τη θέλησή μου ή είχαν καθοριστεί για μένα από τη Μοίρα;

ΜΙΝ: Από τη Μοίρα φυσικά.

ΣΩΣ: Λοιπόν κι όλοι εμείς που δίναμε την εντύπωση ότι είμαστε ενάρετοι και κακοί τα κάναμε αυτά γιατί υπηρετούσαμε τη Μοίρα;

ΜΙΝ: Ναι, την Κλωθώ που όρισε για τον καθένα, όταν γεννήθηκε, αυτά που έπρεπε να κάνει.

ΣΩΣ: Αν λοιπόν κανείς σκότωνε κάποιον επειδή αναγκάστηκε από άλλο, γιατί δεν μπορούσε να διαφωνήσει, για παράδειγμα, ο δήμιος ή ο σωματοφύλακας, ο πρώτος υπακούοντας σε δικαστή και ο δεύτερος σε τύραννο, ποιον θα κατηγορήσεις για το φόνο;

ΜΙΝ: Είναι φανερό ότι θα κατηγορήσω το δικαστή ή τον τύραννο, γιατί ούτε το ίδιο το ξίφος (δεν μπορώ να κατηγορήσω). Γιατί αυτό ως όργανο υπηρετεί τη θέληση του πρωταίτιου.

ΣΩΣ: Βλέπεις λοιπόν πως ενεργείς άδικα που τιμωρείς εμάς οι οποίοι υπήρξαμε υπηρέτες όσων η Κλωθώ μας διέταξε; Γιατί βέβαια δε θα μπορούσε κανείς να πει εκείνο, ότι δηλαδή ήταν δυνατό (σε μας) να διαφωνήσουμε με εντολές που έπρεπε κατ’ ανάγκη να εκτελεστούν.

ΜΙΝ: Σώστρατε, θα μπορούσες να δεις ότι και πολλά άλλα γίνονται παράλογα αν τα εξέταζες με ακρίβεια. Ελευθέρωσέ τον Ερμή κι ας μην τιμωρηθεί άλλο πια. Πρόσεξε όμως μήπως διδάξεις και τους άλλους νεκρούς να ρωτούν τα όμοια.

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Η ερώτηση του Σώστρατου προς το Μίνωα, αν ο ίδιος ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του ή η Μοίρα.  Η απάντηση του Μίνωα: η Μοίρα.

2. Παραδείγματα του Σώστρατου για την ευθύνη του δήμιου ή του σωματοφύλακα που είναι εντολοδόχοι φόνων. Η απάντηση του Μίνωα: οι εκτελεστές είναι αθώοι, ενώ ένοχοι οι εντολείς τους.

3. Το συμπέρασμα του Σώστρατου: ως εντολοδόχοι της Μοίρας οι άνθρωποι είναι αθώοι για τις πράξεις τους. Η ομολογία του Μίνωα, η εντολή του προς τον Ερμή και η σύστασή του προς το Σώστρατο.

ΕΝΟΤΗΤΑ 11

«Ο σεβασμός προς τους γονείς μέλημα του νόμου»

Πλάτων, Νόμοι 881 b-e (διασκευή)

Μετάφραση

Όποιος τυχόν τολμήσει να χτυπήσει τον πατέρα ή τη μητέρα του ή τον πατέρα ή τη μητέρα αυτών, αρχικά ο πρώτος άνθρωπος που τον συναντά ας βοηθήσει (το θύμα) και ο μέτοικος ή ο ξένος, αν βοηθήσει, να καλείται με τιμητική θέση στους αγώνες, αν όμως δε βοηθήσει, να απελαύνεται για όλη του τη ζωή από τη χώρα. Όποιος δεν είναι μέτοικος, αν βοηθήσει, ας επαινείται, αν όμως δε βοηθήσει, ας κατακρίνεται. Και ο δούλος, αν βοηθήσει, ας κερδίζει την ελευθερία του, αν όμως δε βοηθήσει, να υποστεί εκατό χτυπήματα με το μαστίγιο. Αν πάλι κάποιος καταδικαστεί για βιαιοπραγία σε βάρος των γονιών του, πρώτα πρώτα να απελαύνεται για όλη του τη ζωή από την πόλη σε άλλη χώρα και να αποκλείεται από κάθε ιερή τελετή και, αν γυρίσει από την εξορία, να τιμωρείται με την ποινή του θανάτου. Και αν πάλι κάποιος ελεύθερος φάει ή πιει μαζί με αυτόν ή έχει κάποια άλλη τέτοια σχέση μαζί του ή και μόνο συναντώντας τον κάπου έρθει σε επαφή με τη θέλησή του, μήτε σε κανένα ιερό χώρο να εισέλθει, μήτε στην αγορά, μήτε γενικά στην πόλη, παρά μονό αφού εξαγνιστεί.

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Ο νόμος επιβάλλει τη βοήθεια στους γονείς που πέφτουν θύματα βιαιοπραγίας από τα παιδιά τους.

2. Η συνδρομή μέτοικου ή ξένου να ανταμείβεται, ενώ η αδιαφορία να τιμωρείται με ισόβια απομάκρυνση από την Αθήνα.

3. Ο μη μέτοικος αντίστοιχα να επαινείται ή να επικρίνεται.

4. Ο δούλος να απελευθερώνεται ή να βασανίζεται ανάλογα.

5. Όποιος βιαιοπραγεί κατά των γονιών του να εξορίζεται και να αποκλείεται από τις τελετές, αν όμως γυρίσει αυτοβούλως, να θανατώνεται.

6. Ο ελεύθερος που θα έχει οποιαδήποτε σχέση με το δράστη να μη συμμετέχει στις τελετές και να μη βρίσκεται στην αγορά και την πόλη, αν δεν εξαγνιστεί.

ΕΝΟΤΗΤΑ 12

«Τα φαινόμενα απατούν»

Ιωάννης Χρυσόστομος, Περί Λαζάρου, PG 48.1030-1031 (διασκευή)

Μετάφραση

Ας υποθέσουμε ότι υπάρχουν δύο αμαρτωλοί, ο ένας ότι τιμωρείται και ο άλλος ότι δεν τιμωρείται. Να μη λες ευτυχισμένος (είναι) ο δεύτερος, γιατί έχει πλούτη, γδύνει ορφανά, χρησιμοποιεί βία σε χήρες. Βέβαια, δεν είναι άρρωστος, αλλά προοδεύει αρπάζοντας, απολαμβάνει μεγάλη τιμή και εξουσία, δεν υποφέρει από καμιά ανθρώπινη δυστυχία. Αντίθετα, αυτόν πάρα πολύ να τον θρηνείς, γιατί και άρρωστος είναι και δε θεραπεύεται. Αν δεις ότι κάποιος υποφέρει από υδρωπικία και ότι δεν προστρέχει στο γιατρό, αλλά ότι έχει τραπέζι βαρυφορτωμένο με εδέσματα, ότι μεθάει και επιδεινώνει την αρρώστια του, αυτόν τον καλοτυχίζεις ή τον θεωρείς δυστυχισμένο; Αν όμως δεις ότι ένας άλλος υποφέρει από υδρωπικία, αλλά ότι απολαμβάνει ιατρικής φροντίδας, ότι αποφεύγει το φαγητό, ότι παίρνει με υπομονή φάρμακα πικρά, αυτόν δεν τον καλοτυχίζεις πολύ περισσότερο από εκείνον; Είναι κοινά παραδεκτό. Γιατί ο πρώτος είναι άρρωστος και δε θεραπεύεται. Ο δεύτερος όμως είναι άρρωστος, αλλά απολαμβάνει θεραπείας. Βέβαια, (είναι) επίπονη η θεραπεία, αλλά ο σκοπός της ωφέλιμος. Το ίδιο συμβαίνει και στην παρούσα ζωή μας.

 

 

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Οι δύο κατηγορίες των αμαρτωλών.

2. Οι αμαρτίες του μη κολαζόμενου αμαρτωλού.

î η φαινομενική του ευτυχία

î η πραγματική του κατάσταση

3. Τα δύο παραδείγματα με πάσχοντες από υδρωπικία.

4. Το συμπέρασμα για τους δύο αμαρτωλούς – αρρώστους.

ΕΝΟΤΗΤΑ 13

«Η σωστή στάση στο θέμα της τροφής»

Γαίος Μουσώνιος Ρούφος (Στοβαίος, Ανθολόγιον 3.18.37), διασκευή

Μετάφραση

Ενώ υπάρχουν πολλές απολαύσεις που εξαναγκάζουν τον άνθρωπο να υποκύψει σ’ αυτές παρά το συμφέρον του, νομίζω ότι είναι εντελώς ακατανίκητη η ευχαρίστηση της τροφής. Γιατί με τις άλλες απολαύσεις ερχόμαστε σπανιότερα σε επαφή, αυτήν όμως κατ’ ανάγκη κάθε μέρα οπωσδήποτε τη γευόμαστε, ώστε είναι περισσότεροι οι κίνδυνοι σ’ αυτή την περίπτωση. Και αυτός που τρώει πιο πολύ απ’ όσο πρέπει σφάλλει, (όπως) και αυτός που τρώει βιαστικά και αυτός που προτιμά τις πιο ευχάριστες παρά τις υγιεινές τροφές. Σφάλμα επίσης σχετικά με την τροφή είναι και όταν την τρώμε άκαιρα. Ακόμα, επειδή υπάρχουν και άλλα σφάλματα σχετικά με την τροφή, πρέπει ν’ απέχουμε απ’ όλα. Και μπορεί κανείς να απέχει αν συνηθίζει τον εαυτό του να επιλέγει τροφή όχι για να ευχαριστιέται, αλλά για να τρέφεται, ούτε για να ευχαριστεί τον οισοφάγο του, αλλά για να ενδυναμώνει το σώμα του. Γιατί και ο οισοφάγος έχει δημιουργηθεί για να είναι δίοδος της τροφής και όχι όργανο της απόλαυσης και η κοιλιά έχει γίνει για τον ίδιο λόγο για τον οποίο ακριβώς έχει δοθεί και στο φυτό η ρίζα. Γι’ αυτό και αρμόζει σε μας να τρώμε για να ζούμε και όχι για να νιώθουμε ευχαρίστηση.

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Πώς επενεργούν στον άνθρωπο πολλές ηδονές; Ποια ηδονή είναι ακατανίκητη και γιατί;

2. Βασικά διατροφικά σφάλματα.

3. Η σύσταση του συγγραφέα και οι ειδικότερες προτάσεις του.

4. Η φυσική και σωστή λειτουργία του οισοφάγου και της κοιλιάς.

5. Το τελικό συμπέρασμα.

ΕΝΟΤΗΤΑ 14

«Απρόσκλητοι βοηθοί»

Αιλιανός, Περί ζώων ιδιότητος 2.8 (διασκευή)

Μετάφραση

Οι ψαράδες της Εύβοιας δίνουν στα δελφίνια ίσο μερίδιο από την ψαριά. Και το ψάρεμα γίνεται ως εξής. Από την πλώρη δηλαδή των πλοιαρίων τους κρεμούν κάποιες μικρές κοίλες σχάρες που πάνω τους καίει φωτιά. Και είναι διαφανείς ώστε να προστατεύουν τη φωτιά και να μη κρύβουν το φως. Τα ψάρια λοιπόν, επειδή φοβούνται τη λάμψη, πλησιάζουν γιατί θέλουν να μάθουν την αιτία αυτού που τους φοβίζει. Έπειτα, σαστισμένα κουρνιάζουν όλα μαζί κοντά σε κάποιο βράχο τρέμοντας από το φόβο τους. Τα δελφίνια που κολυμπούν κοντά φοβίζοντας τα ψάρια που είναι έξω έξω τα σπρώχνουν και τα εμποδίζουν να ξεφύγουν. Εκείνα λοιπόν πιεσμένα από παντού και περικυκλωμένα κατά κάποιο τρόπο πιάνονται. Και τα δελφίνια πλησιάζουν τους ψαράδες σαν να απαιτούν το μερίδιό τους από τον κοινό μόχθο που τους οφείλεται από τα ψάρια που πιάστηκαν, ενώ οι ψαράδες με ειλικρίνεια και ευγνωμοσύνη αποχωρίζονται για χάρη των συντρόφων τους στο ψάρεμα το μερίδιο που αναλογεί σ’ αυτούς, αν θέλουν και πάλι να τους βοηθούν αυτοί σαν σύμμαχοι απρόσκλητοι.

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Κοινή μοιρασιά της ψαριάς ανάμεσα σε ψαράδες και δελφίνια. Ο τρόπος του ψαρέματος.

2. Το δόλωμα με τις πύρινες σχάρες της πλώρης.

3. Η αντίδραση των ψαριών (φόβος, περιέργεια).

4. Η θετική συμβολή των δελφινιών στο ψάρεμα.

5. Η απαίτηση των δελφινιών για το μερίδιο της ψαριάς.

6. Η ανταπόκριση των ψαράδων. Το σκεπτικό τους.

ΕΝΟΤΗΤΑ 15

«Η Αθήνα προπύργιο της Ευρώπης»

Λυσίας, Επιτάφιος τοις Κορινθίων βοηθοίς 20-22 (διασκευή)

Μετάφραση

Επειδή ήταν καλοί εκ φύσεως και είχαν κοινές αντιλήψεις, οι πρόγονοι των νεκρών που κείτονται εδώ κατόρθωσαν πολλά ωραία και θαυμαστά έργα, ενώ οι απόγονοι εκείνων μας κληροδότησαν αθάνατα και μεγάλα μνημεία νίκης εξαιτίας της αρετής τους. Έτσι, μόνοι τους πολέμησαν εναντίον πολλών χιλιάδων βαρβάρων προασπιζόμενοι όλη την Ελλάδα. Ο βασιλιάς δηλαδή της Ασίας, επειδή ήλπιζε ότι θα υποδουλώσει και την Ευρώπη, έστειλε στρατιά αποτελούμενη από 500.000 άνδρες. Επειδή μάλιστα πίστεψαν οι Πέρσες ότι εύκολα θα εξουσιάσουν τους περισσότερους Έλληνες αν αυτή εδώ την πόλη την έκαναν φίλη με τη θέλησή της ή αν την υπέτασσαν παρά τη θέλησή της, αποβιβάστηκαν στο Μαραθώνα, γιατί πίστεψαν ότι οι Έλληνες έτσι θα ήταν εντελώς αβοήθητοι, αν αποτολμούσαν την επίθεση, ενώ ακόμη θα διαφωνούσαν (σχετικά με τον τρόπο απόκρουσης του εχθρού). Επιπλέον, από τα προηγούμενα έργα τέτοια εντύπωση είχαν σχηματίσει αυτοί για την πόλη, ότι δηλαδή, αν προηγουμένως έκαναν επίθεση σ’ άλλη πόλη, θα πολεμήσουν εναντίον και εκείνης και των Αθηναίων. Γιατί αυτοί θα έρχονταν με προθυμία για να βοηθήσουν αυτούς που αδικούνται.

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Οι αρετές των προγόνων και των πατέρων των προκείμενων νεκρών συντέλεσαν σε πράξεις θαυμαστές και αξιομνημόνευτες.

2. Αδιάψευστη απόδειξη ο πόλεμος κατά των πολυάριθμων Περσών.

3. Το σχέδιο των Περσών για απόβαση στο Μαραθώνα και το σκεπτικό της επιλογής αυτής. Τελικός στόχος: η υποδούλωση της Ευρώπης.

4. Η εντύπωση των Περσών για τους Αθηναίους.

ΕΝΟΤΗΤΑ 16

«Μεγαλόψυχη στάση»

Ψευδο – Καλλισθένης, Μυθιστορία Αλεξάνδρου, Παραλλαγή γ, 22

Μετάφραση

Ο βασιλιάς Αλέξανδρος εύχεται στη Στάτειρα και στη Ροδώ και στη Ρωξάνη τη γυναίκα του να είναι καλά. Το Δαρείο που μου αντιτάχθηκε δεν τον τιμώρησα, αλλά αντίθετα ευχόμουν να τον έχω ζωντανό κάτω από την εξουσία μου. Ενώ αυτός ίσα που ανέπνεε, τον βρήκα στα τελευταία του, τον οποίο και κάλυψα με τη χλαμύδα μου επειδή τον συμπόνεσα. Ζήτησα να μάθω από αυτόν κάτι για τον χαμό του. Αυτός όμως μου είπε «να έχεις ως παρακαταθήκη την κόρη μου τη Ρωξάνη και ας ζήσει μαζί σου»… Τους υπαίτιους του θανάτου του τους τιμώρησα, όπως τους άξιζε… Και πρόσταξα να στηθεί γι’ αυτόν ιερό κοντά στους πατρικούς του ήρωες. Και εσείς σταματήστε τη λύπη σας γι’ αυτόν. Γιατί εγώ θα σας αποκαταστήσω στα ανάκτορά σας… Σύμφωνα λοιπόν με τη διαθήκη του Δαρείου θέλω να είναι η Ρωξάνη, η γυναίκα μου, σύνθρονός μου και αν και εσείς συμφωνείτε μαζί μου, θέλω και προστάζω να προσκυνείται αυτή ως γυναίκα του Αλεξάνδρου. Να είστε καλά στην υγεία σας.

 

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Η επιστολή του Αλεξάνδρου προς τα μέλη της βασιλικής οικογένειας του Δαρείου.

2. Η ανεκπλήρωτη ευχή του γι’ αυτόν.

3. Η συμπεριφορά του προς τον ετοιμοθάνατο Δαρείο.

4. Ο σύντομος διάλογος μαζί του.

5. Η επάξια τιμωρία των δολοφόνων του και η απόδοση τιμής προς αυτόν.

6. Η προσπάθειά του να καθησυχάσει τις αιχμάλωτες γυναίκες της οικογένειας του Δαρείου.

7. Η ξεχωριστή επιθυμία και εντολή του για τη Ρωξάνη.

ΕΝΟΤΗΤΑ 17

«Το πάθημα των ερωδιών»

Παράφρασις των του Διονυσίου Ιξευτικών 2.9

Μετάφραση

Οι ερωδιοί είναι πάρα πολύ αγαπητοί στους ανθρώπους και φανερώνουν σε αυτούς από πριν την καλοκαιρία και την κακοκαιρία, ιδίως προς εκείνο το μέρος, απ’ όπου ενδεχομένως πρόκειται να φυσήξει σφοδρότατος άνεμος, γέρνοντας το κεφάλι τους προς τα κάτω πάνω στο στήθος τους. Ένας ναύτης βέβαια ποτέ δε θα σκότωνε ερωδιό με τη θέλησή του, επειδή είναι κοινή πεποίθηση ότι προλέγουν στους ψαράδες στη θάλασσα, όσα προλέγουν στους κυνηγούς τα γεράκια στην ξηρά. Και λένε ότι αυτοί και όταν υπήρχε κοινή τροφή για όλα τα πουλιά, πρώτοι βρήκαν από τα νερά τροφή και ότι από αυτούς διδάχθηκαν όλα τα υπόλοιπα πουλιά. Επειδή όμως περηφανεύτηκαν για το εύρημά τους και ισχυρίστηκαν ότι ούτε ο ίδιος ο Ποσειδώνας δεν μπορούσε να συναγωνιστεί μαζί τους στο κολύμπι, λένε ότι έχασαν την τέχνη αυτή, επειδή ο θεός οργίστηκε μαζί τους.

 

Σχεδιαγραμματική απεικόνιση του κειμένου

1. Η σχέση ερωδιών και ανθρώπων. Οι υπηρεσίες των ερωδιών.

2. Το σημάδι των ερωδιών για σφοδρό άνεμο.

3. Η σχέση των ψαράδων με τους ερωδιούς και των κυνηγών με τα γεράκια.

4. Η πρωτοπορία των ερωδιών στην ανεύρεση τροφής. Η μίμησή τους από τα λοιπά πουλιά.

5. Η ύβρη των ερωδιών και η θεία τιμωρία τους.