ΑΡΧΑΙΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας

Ηρόδοτος, Ιστορίη 2.120 (διασκευή)

Μετάφραση

Αν η Ελένη ήταν μέσα στο Ίλιο, οι Τρώες θα την έδιναν πίσω στους Έλληνες, είτε με τη θέληση είτε χωρίς τη θέληση του Αλέξανδρου. Γιατί ο Πρίαμος βέβαια δεν ήταν τόσο παράφρων ούτε οι άλλοι Τρώες ώστε να θέλουν να θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τη δική τους και των παιδιών τους και την πόλη τους, για να κατοικεί ο Αλέξανδρος με την Ελένη. Κι αν είχαν βέβαια αυτή τη γνώμη τα πρώτα χρόνια, όταν πολλοί από τους άλλους Τρώες και κυρίως οι γιοι του, κάθε φορά που συγκρούονταν με τους Έλληνες, χάνονταν, ο Πρίαμος, ακόμη και αν ο ίδιος συγκατοικούσε με την Ελένη, θα την έδινε πίσω στο Μενέλαο, για να απαλλαγούν ο ίδιος και οι υπήκοοί του από τα παρόντα κακά. Αλλά πράγματι δεν είχαν την Ελένη ώστε να την επιστρέψουν ούτε τους πίστευαν οι Έλληνες, παρόλο που αυτοί έλεγαν την αλήθεια, όπως εγώ πιστεύω, επειδή ο θεός μηχανευόταν για να κάνουν ολοφάνερο αυτό στους ανθρώπους με την ολοκληρωτική τους καταστροφή, ότι δηλαδή για τα μεγάλα αδικήματα μεγάλες είναι και οι τιμωρίες εκ μέρους των θεών.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

Θυσία για την πατρίδα

Λυσίας, Επιτάφιος τοις Κορινθίων βοηθοις 79-81

Μετάφραση

Επομένως, ταιριάζει να θεωρούμε αυτούς τους πιο ευτυχισμένους, οι οποίοι, αφού αγωνίστηκαν για τα πιο μεγάλα και ωραία ιδανικά, έτσι πέθαναν, χωρίς να εμπιστευθούν τους εαυτούς τους στην τύχη ούτε να περιμένουν το φυσικό θάνατο, αλλά εκλέγοντας τον πιο καλό θάνατο. Και γι’ αυτό βέβαια οι αναμνήσεις τους θα είναι αγέραστες και οι τιμές τους αξιοζήλευτες από όλους τους ανθρώπους. Αυτοί πενθούνται βέβαια ως θνητοί λόγω της φύσης τους, υμνούνται όμως σαν αθάνατοι λόγω της γενναιότητάς τους. Και πράγματι θάπτονται με δημόσια φροντίδα και αγώνες δύναμης και σοφίας και πλούτου καθιερώνονται προς τιμή τους, με την ιδέα ότι είναι άξιοι αυτοί που έχουν σκοτωθεί στον πόλεμο να τιμώνται με τις ίδιες τιμές με τους αθάνατους θεούς. Εγώ λοιπόν και καλοτυχίζω αυτούς για το θάνατό τους και τους ζηλεύω και νομίζω ότι ήταν καλύτερο να υπάρχουν μόνοι αυτοί από τους ανθρώπους, οι οποίοι, ενώ είχαν θνητά σώματα, άφησαν πίσω αθάνατη μνήμη εξαιτίας της ανδρείας τους.

ΕΝΟΤΗΤΑ 3

Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία

Ξενοφών, Ιέρων 4.6-9

  

Μετάφραση

Κι αν εσύ νομίζεις ότι τάχα ο τύραννος, επειδή έχει περισσότερα κτήματα από τους απλούς πολίτες, γι’ αυτό το λόγο και χαίρεται περισσότερο από αυτά, ούτε κι αυτό είναι έτσι, Σιμωνίδη, αλλά, όπως ακριβώς οι αθλητές, όταν αναδειχτούν ανώτεροι των μη αθλητών, αυτό δεν τους προκαλεί χαρά, αλλά αντίθετα αυτό τους στεναχωρεί, όταν φανούν κατώτεροι από τους αντιπάλους τους, έτσι κι ο τύραννος δεν ευχαριστιέται τότε, όταν δηλαδή φανερά έχει περισσότερα από τους απλούς πολίτες, αλλά, όταν έχει λιγότερα από άλλους τυράννους, εξαιτίας αυτού, λυπάται. Γιατί θεωρεί ότι αυτοί είναι ανταγωνιστές του στον πλούτο. Ούτε βέβαια ο τύραννος αποκτά κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη. Γιατί ο απλός πολίτης βέβαια επιθυμεί σπίτι ή αγρό ή δούλο του σπιτιού, ενώ ο τύραννος επιθυμεί ή πόλεις ή μεγάλη έκταση γης ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις. Αλλά όμως θα δεις ακόμα και φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες όσο (θα δεις) πολλούς από τους τυράννους. Γιατί δεν κρίνονται ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα με βάση το πλήθος, αλλά με βάση τη χρησιμότητα. Επομένως, πολλά είναι εκείνα που ξεπερνούν τα απαραίτητα και λίγα εκείνα που υπολείπονται από τα αρκετά. Για τον τύραννο λοιπόν τα πολλαπλάσια είναι λιγότερο αρκετά για τις αναγκαίες δαπάνες του παρά για τον απλό πολίτη.

ΕΝΟΤΗΤΑ 4

Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης

Ισοκράτης, Περί ειρήνης 19-21

  

Μετάφραση 

Άραγε θα μας ήταν αρκετό και να κατοικούμε στην πόλη μας με ασφάλεια και να γινόμαστε πιο εύποροι σ’ αυτά που αφορούν τη ζωή μας και να έχουμε ομόνοια μεταξύ μας και να χαίρουμε εκτίμησης μεταξύ των Ελλήνων; Γιατί εγώ τουλάχιστον νομίζω ότι η πόλη μας θα είναι τελείως ευτυχισμένη αν γίνουν αυτά. Ο πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει από όλα εκείνα που έχουν λεχθεί. Γιατί και πιο φτωχούς μας έκανε και μας ανάγκασε να υπομένουμε πολλούς κινδύνους και μας έχει διαβάλει στους Έλληνες και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο. Αν όμως κάνουμε ειρήνη, θα κατοικούμε βέβαια την πόλη μας με μεγάλη ασφάλεια, αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοια και θα γινόμαστε πιο εύποροι κάθε μέρα, ασχολούμενοι με τη γεωργία χωρίς φόβο και με τη ναυτιλία και ασχολούμενοι με τα άλλα επαγγέλματα, τα οποία τώρα έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου. Επιπλέον, θα δούμε την πόλη να έχει διπλάσια έσοδα απ’ ό,τι τώρα και να είναι γεμάτη από εμπόρους και ξένους και μετοίκους, από τους οποίους τώρα έχει ερημωθεί. Και το σπουδαιότερο, θα έχουμε συμμάχους όλους γενικά τους ανθρώπους, όχι εξαναγκασμένους, άλλα έχοντας πειστεί.

ΕΝΟΤΗΤΑ 6

Η μουσική εξημερώνει

Πολύβιος, Ιστορίαι 4.20.4-21.1

Μετάφραση

Είναι ωφέλιμο για όλους τους ανθρώπους να καταγίνονται με τη μουσική, για τους Αρκάδες όμως είναι και αναγκαίο. Γιατί μόνο στους Αρκάδες τα παιδιά τους σε πρώτη βέβαια φάση συνηθίζουν από τη νηπιακή τους ηλικία να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς, τους ύμνους και τους παιάνες, με τους οποίους κάθε λαός εξυμνεί τους τοπικούς ήρωες και θεούς σύμφωνα με τις παραδόσεις του. Και κατόπιν παίρνουν μέρος σε κυκλικό χορό και ψάλλουν άσματα με μεγάλο συναγωνισμό κάθε χρόνο στα θέατρα με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου. Και δε θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι από τα άλλα μαθήματα, αλλά το τραγούδι βέβαια ούτε μπορούν να παραδεχτούν (ότι δε το γνωρίζουν) επειδή όλοι το μαθαίνουν αναγκαστικά ούτε, αν το παραδεχτούν, (μπορούν) να απαλλαγούν (απ’ αυτό) επειδή αυτό θεωρείται στην κοινωνία τους ντροπή. Και αυτά μου φαίνεται ότι θέσπισαν οι παλιοί όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη πλούτου, αλλά γιατί παρακολουθούσαν από τη μια το μόχθο του καθενός χωριστά και με λίγα λόγια την κοπιώδη και σκληρή ζωή και από την άλλη γιατί εξέταζαν την αυστηρότητα των ηθών η οποία έρχεται ως συνέπεια σ’ αυτούς εξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν, που υπάρχουν στο μεγαλύτερο μέρος σ’ αυτούς τους τόπους.

ΕΝΟΤΗΤΑ 7

Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους

Πλούταρχος, Μάρκελλος 14.12-15

Μετάφραση

Και βέβαια και ο Αρχιμήδης που ήταν συγγενής και φίλος του Ιέρωνα του βασιλιά, έγραψε ότι είναι δυνατό να κινήσει το οποιοδήποτε βάρος με την ανάλογη δύναμη και αφού καυχήθηκε σα μικρό παιδί είπε ότι αν είχε μια άλλη γη θα μετακινούσε αυτή εδώ αφού πήγαινε σ’ εκείνη. Και επειδή ο Ιέρωνας απόρησε και ζήτησε να επιδείξει στην πράξη το πρόβλημα και να δείξει ότι κάτι από τα μεγάλα αντικείμενα μετακινείται με την επίδραση μικρής δύναμης, αφού πήρε ένα φορτηγό πλοίο από αυτά που είχε ο βασιλιάς με τρία πανιά που είχε συρθεί στην ξηρά με πολύ κόπο και με πολλά χέρια και αφού έβαλε μέσα πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο πλοίου, ο ίδιος καθήμενος μακριά, μετακινώντας με το χέρι όχι με πολλή προσπάθεια αλλά ήρεμα την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών τράβηξε (το πλοίο) ομαλά και χωρίς δυσκολία σα να διέσχιζε τη θάλασσα. Ο βασιλιάς λοιπόν αφού έμεινε κατάπληκτος και κατανόησε τη δύναμη της μηχανικής τέχνης, έπεισε τον Αρχιμήδη να του κατασκευάσει μηχανήματα άλλα για περιπτώσεις αμυντικού πολέμου και άλλα για επιθετικό πόλεμο για κάθε είδος πολιορκίας. Αυτά λοιπόν ο ίδιος δεν τα χρησιμοποίησε, γιατί έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του χωρίς πολέμους και με ευτυχισμένες γιορταστικές εκδηλώσεις, υπήρχε όμως τότε για τους Συρακούσιους επαρκής η προετοιμασία για τις ανάγκες τους και μαζί με την πολεμική προετοιμασία ο εφευρέτης.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9

Οι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή

Πλάτων, Κριτίας 50a-c

Μετάφραση

Αν, ενώ εμείς σκοπεύουμε από εδώ είτε να δραπετεύσουμε είτε όπως πρέπει να ονομάσει κανείς αυτό, αφού έρθουν οι νόμοι και το σύνολο της πόλης και αφού σταθούν μπροστά μας ρωτήσουν «Πες μου Σωκράτη τι έχεις στο νου σου να κάνεις; Κάτι άλλο ή μ’ αυτή την πράξη σου την οποία επιχειρείς σκέφτεσαι να καταστρέψεις κι εμάς τους νόμους και όλη την πόλη όσο εξαρτάται από σένα; Ή σου φαίνεται ότι είναι δυνατό να υπάρχει ακόμη και να μην έχει καταλυθεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν δε θα ισχύουν καθόλου, αλλά θα ακυρώνονται και θα καταργούνται από απλούς πολίτες;» Τι θα πούμε Κρίτωνα σ’ αυτά και σ’ άλλα παρόμοια; Γιατί πολλά θα μπορούσε κανείς και μάλιστα ρήτορας να πει προς υπεράσπιση αυτού του νόμου που κινδυνεύει να καταλυθεί ο οποίος διατάσσει να είναι έγκυρες οι εκδοθείσες δικαστικές αποφάσεις. Ή θα τους πούμε ότι « Γιατί μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε ορθά τη δίκη;». Αυτά ή κάτι άλλο θα πούμε;

 ΕΝΟΤΗΤΑ 11 

Επικίνδυνες συμμαχίες

Ξενοφών, Ελληνικά 4.1.32-33

Μετάφραση

Αγησίλαε και όλοι οι παρόντες Λακεδαιμόνιοι, εγώ, όταν πολεμούσατε κατά των Αθηναίων, υπήρξα φίλος και σύμμαχός σας και ενίσχυα το ναυτικό σας δίνοντας χρήματα και στην ξηρά, εγώ ο ίδιος μαχόμενος έφιππος στο πλευρό σας, καταδίωκα τους εχθρούς μέχρι και μέσα στη θάλασσα. Και δε θα μπορούσατε ίσως να μου καταλογίσετε ούτε ότι έκανα ούτε ότι είπα ως τώρα σε σας κάτι δόλιο, όπως ακριβώς (μπορείτε να κατηγορείτε) τον Τισσαφέρνη. Και, ενώ συμπεριφέρθηκα κατά τέτοιο τρόπο, τώρα εσείς μου συμπεριφέρεστε έτσι ώστε ούτε να φάω δεν έχω στη χώρα μου, εκτός αν περισυλλέξω κάτι από αυτά που εσείς αφήνετε πίσω, όπως ακριβώς τα άγρια ζώα. Και όσα μου άφησε ο πατέρας μου και ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους από δέντρα και από άγρια ζώα με τα οποία χαιρόμουν, όλα αυτά τα βλέπω άλλα τελείως καταστραμμένα και άλλα κατακαμένα. Αν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω ούτε τα θεία δίκαια ούτε τα ανθρώπινα δίκαια, τότε να με μάθετε εσείς πώς αυτά αρμόζουν σε άνδρες που γνωρίζουν καλά να ανταποδίδουν την ευεργεσία.